Bedellinin teskeresi…

Bedelli askerlik Türkiye’de ilk kez ne zaman uygulandı? Şeklindeki bir soruya, yakın zamana kadar pek cevap alamıyorduk. Pek çoğumuz, bedelli askerlik veya dövizle askerlik uygulamasının 1987 yılında Anavatan hükümeti zamanında çıkarıldığını söylüyorduk.

Arşiv kayıtlarını kontrol ettiğimizde, bedelli askerlikle ilgili pek çok gelişmelere tanık olduk. Mesela, Osmanlı döneminde, askeri gitmek istemeyen zengin aile çocuklarının patates göndermesi, askerlerin iaşesinin karşılanması gibi yöntemlerle, askerlik yapmış sayıldığına dair kayıtlara ulaştım.

Ülkemizde ise, Bedelli askerlik, Türkiye’de Osmanlı döneminden bu yana aralıklarla alternatif olarak süre kısalması karşılığı nakit bedel ödenmesi mantığına dayanan bir uygulamadır. Uygulamanın dayandırıldığı gerekçeler, ordunun ve devletin maddi ihtiyaçları ve bireylerin işlerini kaybetmemeleridir. 2011 yılındaki uygulamanın Anayasa Mahkemesi tarafından eşitlik ilkesini ihlal etmediğine karar kılınmıştır.

18 yaş ve üzeri erkek Türk vatandaşlarından yurt dışında en az 3 yıl çalışmış olanların 21 günlük süre ile vatani hizmetlerini görmelerine olanak veren bedelli askerlik günümüzde geçerlidir.,Buna aynı zamanda “dahte” dövizle askerlik hizmetine tabi erler ismi de verilir.

Diğer şekli ise geçici olarak Türkiye‘de ikamet etmekte olanlara sağlanan olanaktır.

Bu durumdaki askerlik süresi ise 21 gün olarak tespit edilmiştir. Cumhuriyet tarihinde 10 kez uygulanmıştır. En son uygulamalar, 1987, 1992, ve 1999 yıllarında yapılmıştır. 1999 yılındaki uygulamanın sebebi 17 Ağustos 1999‘daki Gölcük depreminden sonra ülke ekonomisine katkı amacı taşımıştır. Son olarak 2011 yılında uygulanmıştır. Yasaya göre 30 yaşından gün alan ve 30.bin TL tutar ödeyen kişiler askerlik vazifesini yapmış sayılmışlardır. Yasa çerçevesinde adaylar 21 günlük temel askeri eğitimden de muaf tutulmuşlardır.

Son olarak çıkarılan yasa ise, 27 yaş asker adaylarını muhatap almaktadır. Yani, geçen dönem 30 yaş olarak çıkarılan askerlik hizmeti süresi bu kez 1987 doğumlular olarak belirlenmiş. Bakanlık ise 1 Ocak 1988 tarihli doğumluları da uygulama kapsamına almış.

Şimdi, bedelli askerlik şüphesiz ki, hali vakti yerinde olan aileler ve gençler için iyi bir hizmet.

Çünkü, liseyi bitirip üniversiteye başlayan ve üniversiteyi hiç duraksamadan 4 yılda tamamlayan gençler 22 yaşına kadar mezun olabiliyor. Sonra, yüksek lisans ve iş bulma derken yaş 24-25 oluveriyor.

Bu gençlerin kendilerine iş kurması, evlenip yuva kurması içinde askerlik önlerinde en büyük engel. Pek çok özel sektör işyeri askerlik yapmayanları işe almıyor. Aileler de kızlarını vermiyorlar.

Çünkü, askere gitmeden önce evlenip çoluk çocuk sahibi olanların askerde vazife yaparken hem kendileri hem de aileleri ve çocukları güç durumlarda kalabiliyorlar.

İşin hem ekonomik hem de ailevi boyutu var.

Bu arada, asgari ücretli tek çalışan ile ev geçindirip çocuklarını okutmak için çırpınan ailelerde var.

Bedelli askerlik çıkarılırken bu ailelerin ve bu gençlerin de durumları dikkate alınmalı.

Ben böyle düşünüyorum.

Ama, olan oldu, ülkemizde yeni bir bedelli kanunu daha çıktı. 1 ocak 1988 tarihinde doğanlar dahil, dana eski yıllarda dünyaya gelen ve askerlik yapmamış olan gençlerin 18 bin lira bedel ödeyip, askerlik hizmetini ifa etmiş olmaları kanunla gerçekleşti.

Hayırlı olsun.

Hem gençler sevindi. Hem aileler sevindi. Parası olan için bu uygulama bulunmaz bir nimet. Parası olmayan, aynı durumda olanlar için de adeta kabus gibi, gölge gibi geldi. Gençler, arasında ayrım yapılmış gibi hissediyorlar kendilerini. Hatta, sosyal medyada bu olayı tartışan ve parası olanı kurtar, parası olmayanı sınıra nöbete gönder şeklinde ifadeler kullanılıyor.

Bu durumda, ülkemizde gençler arasında bir sosyal yara olabileceği konuşuluyor.

Tabi, bu işin siyasi yükünü omuzlayanlar, öyle sanıyorum ki, ülkemizde 10 kez uyguladıkları bedelli uygulamasını onbirinci kez uygularken de hesabı kitabı yapmışlardır.

Konuyla ilgili bir okurum aradı. Oğlunun 27 yaşında olduğunu ve bedelli için çıkarılan kanundaki bütün şartlara uygun olduğunu söyledi. Fakat, oğlu şu anda askerde ve acemi birliğinde imiş.

Yasaya göre de kanundan faydalanması söz konusu olmuyormuş. Çünkü, silah altında olanların bu yasadan faydalanması mümkün değilmiş.

İsteği şu; bedelli uygulamasının askerde olan gençler içinde uygulanması. Vatani görevini yapmakta olanlardan bedelliden faydalanmak isteyenlere bu hakkın tanınması.

Bence mantıklı.

Asker babası okurumun gerekçesi şu; “ülke gündeminde bedelli askerlik çıkacak diye söylenti vardı. Bakan çıktı, gündemimizde böyle bir yasa yok dedi. Sonra sayın başbakan da aynı açıklamayı yaptı. Bizlerde, oğlumuzun hayata başlamasında askerlik engelinin aşılması için onu askere gönderdik. Daha acemi birliğine teslim olalı 15 gün olmadan bedelli kanunu çıktı. Bedellinin faydalanmak isteyen bizler bu durumda siyasilerin açıklamalarına güvendiğimiz için mağdur olduk. Bu soruna çözüm getirilmesini bekliyoruz.”

Kanunun uygulanmasındaki yönetmelikle hala silah altında olan gençlerinde bedelli fırsatından yaralanabileceği yolunda bir madde konulmasıyla bu sorunun çözümlenebileceği söyleniyor.