NATO‘NUN GENİŞLEME HAMLELERİ-YENİ DENİZ ROTALARI-4

Çin, Kuzey Buz Denizinde yeni açılan rotaları; İndo-Pasifik’te Malaka Boğazı üzerinden Amerika’nın kendisine uyguladığı ablukadan kurtularak küresel ticaret ağına serbestçe ulaşmak için de önemli bir fırsat olarak değerlendirmektedir. Dünya Denizcilik Konseyinin verilerine göre, 2009 yılından beri dünya çapında deniz yoluyla taşınan malların en büyük ihracat ve ithalatçısı Çin olmaktadır. Aynı zamanda, Malaka Boğazı’ndan yapılan transit taşımacılığın %60’ı Çin’e gitmektedir. “Arktik rotalarını kontrol eden dünya ekonomisinin ve uluslararası stratejinin yeni geçitlerini de kontrol eder” sözü Çin Dalian Denizcilik Üniversitesi’nden Doç. Dr. Li Zhenfu’ya aittir.

Kuzey rotasıyla, Şanghay- Rotterdam seferinin Süveyş Kanalı’na göre %22 daha kısa sürmesi ve yıllık 20 milyar $ tasarruf sağlayacak olması, Çin için Arktik’i hayati derecede önemli kılmaktadır.  Çin,2017 ‘de Kutup İpek Yolu Projesini başlatmış ve Arktik Okyanusunu bu proje ile bağlayacak demir yolu ağı için bölge yönetimleri ile anlaşma imzalamıştır. Çin’in Polar Araştırma Enstitüsü Müdürü Huigen Yang; 2020’den itibaren Çin’in uluslararası ticaretinin  %5-15’inin Arktik Okyanusu üzerinden gerçekleşeceği tahmininde bulunmuştur.

Çin, Arktik’te Finlandiya ile de ilişkilerini geliştirmek için altyapı projelerinde ortak hareket etmektedir. 2004 yılında da Norveç’in Svalbard Adası’nda Arktik Sarı Nehir isimli bir araştırma istasyonu kuran Çin, 2013 yılında Hindistan, Güney Kore, Singapur ve Japonya ile beraber Arktik Konseyi’ne gözlemci statüsünde katılma hakkı kazanmıştır. Çin 2018’de Arktika bölgesine dair politik hedeflerini tanımlayan “Beyaz Kitap” adlı bir strateji belgesi ile kendisini “Yakın Arktik Ülkesi” olarak tanımlamıştır. Bunlara ilaveten Arktik Konseyinin diğer bir üyesi olan İzlanda, Çin ile serbest ticaret anlaşması imzalayan ilk Avrupa ülkesi olmuştur. China Telekom şirketi, kıtalar arasındaki iletişim ağının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi için Arktik bölgeden geçecek fiber-optik kabloları döşemek için girişimlerde bulunmaktadır.

Uzun yıllar boyunca bölgeyi ihmal eden ABD, 10 Haziran 2020’de, 1953’ten beri kapalı olan Grönland’ın başkenti Nuuk’taki konsolosluğunu tekrar açmıştır. ABD, son birkaç yıla kadar Arktik bölgesinin küresel jeopolitikte sınırlı bir stratejik etkisinin olacağını varsayarak bölge için büyük güç rekabetine girme konusunda isteksiz davranmıştır. ABD’nin buzkıran filosu geçmişte SSCB ile rekabet edemediği gibi günümüzde de oldukça gerilerdedir. ABD’nin elinde sadece üç adet ağır buzkıran gemisi bulunmaktadır ve bunlardan ikisi hizmete gireli 40 yılı geçmiştir. Buna karşılık Rusya’nın buzkıran gemi filosu 40’tan fazla olup bunlara ilave olarak; Arktik, Sibirya ve Ural adında dünyanın en büyük üç nükleer buzkıran gemisini daha suya indirmiş, ayrıca, iki adet yeni nesil nükleer buzkıran gemisinin inşasını başlatacağını da duyurmuştur.

ABD, Kanada, İzlanda ve Norveç’in bölgeye hizmet verebilecek kısıtlı sayıda limanları mevcut iken; Rusya bu konuda oldukça avantajlı gözükmektedir Bölgede Rusya sınırlarında yer alan 44 liman ve terminal vardır.

Turgay Balyimez