Türkiye'nin en önemli tarımsal kooperatiflerinden biri olan Marmarabirlik ve ona bağlı İznik Tarım Satış Kooperatifi, son dönemde ciddi bir mali krizle karşı karşıya. Sezonu 30 milyon TL borçla kapattığı iddia edilen İznik Kooperatifi'nin,18 Şubat’ta yapılması planlanan Mali Genel Kurulu’nun 27 Şubat’a ertelenmesi, sürecin sancılı ilerlediğinin en somut göstergesi oldu.

Ancak asıl dikkat çeken nokta, bu süreçte yaşanan tartışmaların kavgaya dönüşmesi ve olayın yargıya taşınması. Bu gelişmeler, Marmarabirlik ve bağlı kooperatiflerin içinde bulunduğu mali çıkmazın ne denli derin olduğunun bir göstergesi olarak da değerlendirilebilir.

İddialara göre, İznik Tarım Satış Kooperatifi’nin bazı ortakları, mevcut yönetimin kötü bir finansal performans sergilediğini ve şeffaf olmadığını öne sürerek, mali genel kurulda yönetim kurulu seçimi yapılması için imza kampanyası başlatmıştı. Kısa sürede yeterli imzanın çok üzerinde bir destek bulan üreticiler, taleplerini İznik Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanlığı’na resmi olarak iletti.

Buraya kadar her şey normal gibi görünse de istenmeyen olaylar silsilesi yaşanmaya başladı.

Kooperatif yönetimi, bu taleplere olumlu yaklaşmadığı gibi, mali tabloyu incelemek isteyen üreticilerle yaşanan tartışmalar, fiziki kavgaya dönüşerek yargıya taşındı. Bu olaylar, üreticilerin şeffaflık talebinin karşılanmadığını ve yönetim ile ortaklar arasındaki güvensizliğin giderek derinleştiğini gösteriyor.

Daha önce de ifade ettiğim gibi, Marmarabirlik’in mali yapısını değerlendirdiğimizde, yıllar içinde öz sermayenin eridiği, yüksek faizli kredilerle ayakta kalmaya çalışıldığı ve bunun sonucunda borç sarmalının içinden çıkılamaz bir hâl aldığı ileri sürülüyor.

Bakın;

Sanırım 2004 yılında yapılan görüşmelerin ardından Hükümet, Marmarabirlik’in 159 milyon TL’lik borcunu silerek özerk bir yapıya geçişin önünü açmıştı.2013 yılında da Bakanlığın tahsisi ile oluşan 90 milyon lirada yapılandırıldı.. Yani devlet yapacağını fazlasıyla yaptı.

Ancak bugün gelinen noktadan yönetim bu fırsatı iyi değerlendiremediği görülüyor. Öz sermaye olarak kullanılması gereken stoktaki zeytin varlığı ve sağlanan finansal destekler doğru yönetilememiş, bunun yerine yüksek faizli borçlanmalara gidilmiş. Bu yanlış finansal yönetim nedeniyle kooperatiflerin dolayısıyla, üreticilerin geleceğini tehlikeye atan bir ekonomik darboğaza girilmesine adeta zemin hazırlamış.

Şimdi Marmarabirlik yönetiminin İznik'li ortaklarına açıklaması gereken bazı soruları buradan soralım:

Gerçekten 30 milyon TL’lik zarar var mı, varsa bu zarar nasıl oluştu?

Bu rakam önümüzdeki yıl artacağa benziyor. Mevcut zarar nasıl telafi edilecek?

Önümüzdeki sezonda alımlar hangi finansmanla yapılacak. Üreticilerin bilgi alma hakkı gerçekten engelleniyor mu?

Yöneticiler, üreticilere şeffaf bir şekilde hesap vermiyor mu?

Bu soruların yanıtlanması, yalnızca Marmarabirlik’i değil, tüm kooperatifleri ve bağlı ortaklarının karamsarlığa sürüklenmesinin önü kapatacaktır.

Burada dikkat çekmek istediğim diğer önemli bir konu ise Marmarabirlik Yönetim Kurulu Başkanı Hidamet Asa'nın başında bulunduğu kurumun “Öz sermayeyi” tüketerek özel bankalardan yüzde 40 faizle borçlandırıldığı Kooperatifleri yöneten Başkanlarının derin sessizliğe bürünmesi.

Marmarabirlik’e bağlı İznik kooperatif Başkanı Yakup Sevinç sanırım 27 Şubatta yapılacak Mali Genel kurulda ortaya çıkan tablonun izahatini verecek ve 30 milyon borcun neden kaynaklandığının açıklamasını yaparak ortakların ondan etkilenip etkilenmeyeceğini açıklayacaktır.

Bu sezonu başa baş kapattığı ifade edilen ancak geleceğe dair net bir açıklama yapmayan 30 bin insanın sorumluluğunu taşıyan Mudanya kooperatif Başkanı Cüneyt Soylu, Gemlik kooperatif Başkanı İbrahim Demir, Orhangazi kooperatif Başkanı Remzi Bayram, Mürefte kooperatif Başkanı Kahraman Koçer, Marmara Adası kooperatif başkanı Murat Yakut ve Edincik kooperatif Başkanı Mehmet Özçakır'ın içinde bulunulan ekonomik sorun karşısındaki sessizliği, üreticiler arasında büyük soru işaretleri uyandırıyor.

Ulaşan bilgiye göre İznik Kooperatifi Mali Genel kurulda 30 milyon TL borçla zarar açıklayacak mış. Diğer kooperatiflerin geleceğe dair durumu ise belirsizliğini koruyor. Stoktaki malları eriterek sezonu başa baş kapatan diğer kooperatifler, önümüzdeki yıl nasıl bir finansman politikası izleyeceklerdir? Merak edilen diğer bir konuda bu...

Bu soruların yanıtı, sadece üreticileri değil, bölgedeki tarımsal ekonomiyi de önümüzdeki dönem doğrudan etkileyecektir.

Esasen Kooperatiflerin yüzde 40 faizle ki (Buna tefeci faizi denir) kredi kullanarak ayakta durmaya çalışması, üreticiler için büyük bir ekonomik risk oluşturacağı ifade ediliyor. Kooperatiflerin borçlanması, doğrudan 30 binin üzerinde kooperatif ortağının da borçlanması anlamına geldiği belirtiliyor.

Bu durum, üreticiler için ciddi ekonomik sıkıntılar doğurabilir ve uzun vadede sektördeki güveni de sarsabilir. Eğer bu mali sorun çözülmezse, üreticilerin mağduriyeti artacak ve bunun da siyasi yansımaları kaçınılmaz olacaktır.

Marmarabirlik’e bağlı kooperatiflerin içinde bulunduğu mali tablo, artık yalnızca üreticilerin değil, hükümetin ve Ticaret Bakanlığı’nın da ilgilenmesi gereken bir mesele haline gelmiştir.

Özerk bir yönetim anlayışı benimseyen Marmarabirlik,bu saatten sonra borçlarının devlet tarafından silinmesini de bekleyemez. Bu mümkün değil.. Krediler özel bankalar tarafından sağlanıyor..

Ancak kooperatif ortaklarının mağdur olmaması için devletin bu süreçte nasıl bir rol alacağı gerçekten merak konusudur. Ticaret Bakanlığı’nın sürece dahil olup olmayacağı ve siyasi aktörlerin bu konuya nasıl yaklaşacağı, önümüzdeki günlerde daha net bir şekilde ortaya çıkacak bizde kamuoyu ile paylaşacağız.

Marmarabirlik ve bağlı kooperatiflerin içinde bulunduğu mali kriz, kötü yönetim ve finansal yanlış kararların sonucunda derinleşeceğe benziyor. Her şeyden önce üreticilerin bilgi alma hakkının önüne set konulmamalı, yöneticiler ise şeffaflıktan kaçınmamalıdır. Yüksek faizli kredilerle yürütülen bu sistemin sürdürülebilir olmadığı açıktır. Bunun için Müneccim olmaya da gerek yok.

Ticaret Bakanlığı’nın sürece dahil olup olmayacağı ve siyasetin bu krizden nasıl etkileneceği ise önümüzdeki günlerde şekillenecektir. Kooperatif ortaklarının ve üreticilerin haklarını koruyacak bir çözüm bulunmazsa, yine iddia odur ki Marmarabirlik’in geleceği büyük bir belirsizlik içinde kalacaktır..

İlerleyen yıllarda ortaya çıkacak mağdurlar ordusu da, Bursa'da siyasete yön verecektir.. Nihayetinden birkaç yıl içinde seçim var.. Hangi siyasi anlayış 100 binin üzerinde mağdur ordusuyla karşı karşıya kalmak ister…Bu sorunun cevabını da iktidar temsilcileri versin..